Stefan Batory został królem Polski 14 grudnia 1575 roku i rządził aż do śmierci 12 grudnia 1586. Czy potrafilibyście policzyć ile to lat od 1575 do 1586? Stefan Batory był królem Polski przez niecałe 11 lat. Dokładnie mówiąc 11 lat bez dwóch dni.

Ale co robił zanim został królem Polski? Gdzie rządził wcześniej? W tamtych czasach Węgry podzielono na trzy części. Jedną wzięła sobie Turcja, drugą część Austra, a ta część dla Węgrów nazywała się właśnie Siedmiogrodem. Stefan Batory był wcześniej księciem Siedmiogrodu czyli tak jakby 1/3 Węgier. Co oznaza ta nazwa? Co znaczy Siedmiogród?

Inna nazwa Siedmiogrodu to Transylwania. Z czego jest słynna Transylwania? Stefan Batory pochodził właśnie z Transylwanii. Ale czy wiecie kto jeszcze tam mieszkał? W Transylwanii około 100 lat przed Batorym mieszkał Wlad Palownik, którego nazywano Drakulą.

Aby zostać królem Polski Stefan Batory musiał się zgodzić na kilka warunków. Te warunki nazywa się po łacinie pacta conventa. Jakie to były warunki? Królem Polski została najpierw Anna Jagiellonka. Stefan Batory musiał się z nią ożenić. Anna miała 53 lata, a Batory 43. Był więc od niej młodszy o 10 lat. Kto z nich wyglądał starzej na obrazach? W tamtych czasach 53 lata to była już starość i wielu ludzi umierało w tym wieku. Chociaż zdarzali się ludzie, którzy żyli bardzo długo to najczęściej dorośli umierali właśnie mając około 50 lat. Ja mam właśnie 50 lat. Gdybym żył w średniowieczu to prawdopodobnie niedługo bym umarł. Dzisiaj jednak ludzie żyją aż do 80 lat i dłużej. Wracając jednak do Anny i Stefana. Mimo, że ona była starsza o 10 lat to przeżyła swojego męża. Anna żyła łącznie 73 lata, a Stefan tylko 53. Anna Jagiellonka zmarła 10 lat po Stefanie Batorym.

Co jeszcze obiecał Stefan Batory? Batory zgodził się na ustalenia konfederacji warszawskiej, czyli na tolerancję religijną. Ale co to znaczy tolerancja religijna? Dzisiaj tolerancja religijna oznacza traktowanie na równi wszystkich religii. W czasach Batorego oznaczało to tolerowanie czyli nie krzywdzenie.

Czyli Batory miał się ożenić z Anną Jagiellonką. Miał też tolerować inne religie. Poza tym miał pokonać Rosję i odebrać jej Inflanty. Gdzie się znajdują te Inflanty? Inflanty znajdują się tam, gdzie dzisiaj jest Estonia i Łotwa. Jest to niedaleko Finlandii. Inflanty dołączono do Litwy, a Litwa i Polska były wtedy jednym krajem.

Zachodzi pytanie, czy Batory spełnił te warunki? Najważniejszym była chyba wojna z Rosją o Inflanty. Stefan Batory przeprowadził trzy kampanie. Podczas pierwszej zdobył Połock, podczas drugiej Wielkie Łuki, a podczas trzeciej podszedł pod Psków. Gdy Batory był pod Pskowem car Iwan Groźny przysłał swoich posłów i prosił o pokój.

Ale czy Batory spełnił obietnicę, że ożeni się ze starszą od niego o 10 lat Annę Jagiellonkę? Stefan Batory rzeczywiście ożenił się z Anną Jagiellonką, ale poświęcił jej tylko trzy noce. Później jak donoszą niektórzy kronikarze król już nigdy nie przyszedł sam do swojej żony, a gdy pewnego razu ona postanowiła odwiedzić jego to on uciekł. Czy więc spełnił to przyrzeczenie? Co wy o tym myślicie?

Zaczęliśmy od najważniejszej wojny, którą przeprowadził Batory, a była to wojna z Rosją, która trwała parę lat. Właśnie na tej wojnie Batory się wsławił, ale to nie była jego pierwsza wojna jako króla Polski. Czy wiecie z kim walczył Batory zaraz po swojej koronacji? Być może słuchaliście już odcinka 87, gdzie mówiliśmy o historii Gdańska i o wojnie Polski z Gdańskiem. Jak do tego doszło? W 1575 roku doszło do podwójnej elekcji. Oznacza to, że wybrano dwóch królów. Ostatecznie zwyciężył Jan Zamoyski, który popierał Annę Jagiellonkę i Stefana Batorego. Jednak Gdańsk popierał innego kandydata - Maksymiliana II Habsburga. Gdy więc Batory już został królem nie został wpuszczony do Gdańska i wybuchła wojna. Kto w niej wygrał?

Gdańszczanie mieli swoją armię, ale 17 kwietnia 1577 doszło do bitwy pod Lubiszewem. Najpierw piechota Batorego zdobyła działa Gdańszczan i skierowała je na nich, a potem doszczętnie rozbiła ich jazda. Gdańszczanie wytrzymali jeden atak husarii, a przy drugim uciekli i ścigano ich aż pod sam Gdańsk. Jednak Batory nie był w stanie zdobyć Gdańska, który miał bardzo nowoczesne fortyfikacje. Gdy więc Gdańszczanie poprosili zawarto pokój. Kto więc wygrał?

Batory był dobrym wodzem, potrafił się uczyć na własnych porażkach. Pokonał Gdańszczan w polu, ale nie potrafił zdobyć samego miasta. Oznaczało to, że ma bardzo dobre wojsko do walki w polu, ale nie ma wojska do zdobywania miasta. Batory postanowił więc zmodernizować wojsko polskie. Wprowadził w nim cztery takie ważne zmiany. Jakie?

W 83 odcinku mówiliśmy o historii husarii. Było to wojsko, które powstało w Serbii, a później walczyło na Węgrzech. Teraz do polski przybył król Siedmiogrodu, czyli kawałka Węgier. Batory sprowadził ze sobą do Polski husarów oraz węgierską piechotę. Husaria świetnie spisała się w polu podczas bitwy pod Lubiszewem. Ale husaria nie może zdobyć miasta. Husarze nie mogą zdobywać murów. Do tego jest potrzebne inne wojsko. Jakie jeszcze wojsko stworzył Batory?

Batory przyprowadził ze sobą trochę piechoty węgierskiej, ale potrzebował więcej żołnierzy tego typu. Stworzył więc w Polsce piechotę wybraniecką, czyli taką piechotę, która potrafiłaby zdobyć mury miasta.

Batory zrobił jednak coś jeszcze. Był pierwszym królem, który dbał o morale. Co to znaczy? Co to jest morale? W dzisiejszych czasach najczęściej używa się tego słowa, gdy mowa jest o drużynie sportowej. Gdy taka drużyna ma duże morale to łatwo wygrywa. Batory dbał o morale swojego wojska. Był pierwszym królem, który kazał tłumaczyć każdemu żołnierzowi dlaczego trzeba walczyć. Poprzednio po prostu nakazywano ludziom, aby walczyli. Okazuje się jednak, że tak jak sportowcy gdy mają duże morale to lepiej grają, tak samo żołnierze mający morale lepiej walczą na wojnie. Batory na wojnę z Rosją kazał zabrać także drukarnię i później drukował informacje dla swoich żołnierzy o powodach wojny z Rosją. Rozumiecie więc, po co żołnierzom potrzebne jest morale?

Jakie cztery zmiany wprowadził więc Batory? Stefan Batory wprowadził w polskiej armii husarię, piechotę wybraniecką, nowoczesną artylerię oraz wzmocnienie morale żołnierzy. Podczas oblężenia Gdańska Batory zorientował się, że potrzebuje lepszą artylerię. Sam król wymyślił aby strzelać rozgrzanymi kulami armatnimi, które mogły zapalać to w co trafiły.

Teraz przejdziemy do kwestii języka. Czy wiecie w jakich językach mówił Stefan Batory? Mówił świetnie po łacinie, ale nie znał polskiego. A jaki język w czasach Batorego był językiem międzynarodowym? W tamtych czasach wszyscy wykształceni ludzie w Europie mówili i pisali po łacinie. Wprawdzie reformacja i protestantyzm trochę osłabiły siłę łaciny. Mimo wszystko w krajach katolickich wiele osób znało ten język. W krajach protestanckich jak Niemcy ludzie zaczęli się częściej posługiwać językami rodzimymi, ale dalej łacinę używano np. w tekstach naukowych.

Batory miał kilka ciekawych powiedzonek. Np. rozmawiając ze szlachtą powiedział kiedyś, że nie będzie królem malowanym. Czy rozumiecie co to znaczy? Niektórzy królowie wyglądali ładnie na obrazach, ale za nich rządził ktoś inny. Batory powiedział, że jeżeli ma być królem, to nie będzie królem tylko na obrazie, ale naprawdę będzie rządził.

Batory spędzał wiele czasu ze swoimi żołnierzami. Mieszkał w namiocie i jadł to co żołnierze. Niektórzy mówią, że to dlatego, że unikał swojej żony. Inni twierdzą, że lubił proste żołnierskie życie. Co więc jadł Batory? Batory nie mógł jeść truskawek, bo te pojawiły się dopiero w 18 wieku. Batory lubił potrawy z czosnkiem. Pewien szlachcic zdrajca powiedział kiedyś nawet, że król pachnie czosnkiem. Batory mu odpowiedział, że pachnie żołnierzem, bo tak rzeczywiście pachnieli żołnierze, którzy też jedli dużo czosnku.

Teraz przyjrzyjmy się obrazowi, który namalował Jan Matejko. Jeżeli możecie poszukajcie w internecie obraz “Batory pod Pskowem”. Autorem jest Jan Matejko. Ten sam oraz możecie zobaczyć na okładce tej audycji oraz w notatkach na stronie historiawgdzieci.pl. Czy potrafilibyście rozpoznać gdzie na tym obrazie jest król Batory? Myślę, że łatwo go rozpoznać. Siedzi trzymając miecz i przyjmuje hołd. Ale na tym obrazie jest kilka innych ważnych postaci. W tamtych czasach Jan Zamoyski miał wielki wpływ na to, kto będzie królem. To właśnie on doprowadził do koronacji Anny i Batorego, a potem także Zygmunta III Wazy. Gdzie stoi Zamoyski na tym obrazie?

Zamojski jest trochę z tyłu w takiej długiej czerwonej szacie. Na środku widać ubranego na czarno legata papieskiego, który doprowadził do podpisania pokoju z Rosją. Trochę z tyłu widać kilka postaci ubranych jak husarzy, kim jest ten husarz zaraz za legatem papieskim?

Batory pokonał Rosję, ale gdy umarł Żółkiewski kontynuował jego dzieło Batorego. Hetman Żółkiewski przy pomocy husarii po śmierci Batorego pokonał Rosjan i na dwa lata zajął Moskwę. Na tym obrazie jest wiele innych ważnych szczegółów. Np. dlaczego Batory ma pod nogami skórę niedźwiedzia? Jednak ten obraz zawiera też błędy historyczne. Wiecie jakie? Husaria w czasach Batorego dopiero powstawała, a na tym obrazie są przedstawieni husarze z późniejszych czasów. W czasach Batorego husaria jeszcze tak nie wyglądała.

Na koniec zajmiemy się śmiercią króla Batorego. Do dzisiaj historycy spierają się co do tego dlaczego umarł. Niektórzy mówią, że umarł na nerki. Czy wiecie do czego służą w naszym organizmie nerki? Nerki oczyszczają krew, innymi słowy filtrują krew. Ale skąd wiedzieli, że miał chore nerki? Gdy Batory zmarł, lekarze zrobili mu sekcję? Co to znaczy zrobić sekcję zwłok? Sekcja zwłok to sprawdzenie dlaczego ktoś umarł. Np. czy nie został otruty. Gdy więc zrobiono Batoremu sekcję oglądano jego organy wewnętrzne. Jego serce i płuca wyglądały dobrze, tak samo wątroba. Niestety jego nerki miały być tak duże jak u krowy.

Grupa na facebooku:
https://www.facebook.com/groups/historia.dla.dzieci