W poprzednim odcinku poświeconym postaci proroka Ezechiela omawialiśmy okres przed, podczas i po zburzeniu Jerozolimy przez Babilończyków. Dzisiaj ponownie będziemy zajmować się tym samym okresem, bo właśnie wtedy żył Szafan, jego synowie i wnukowie.

Imię Szafan jest tłumaczone różnie. Jest to nazwa zwierzęcia, które niektórzy tłumacze oddają jako świstak, inni jako góralek. Słowo to pojawia się np. w Księgach Mojżeszowych, gdzie to zwierzę jest podane jako nieczyste, bo chociaż przeżuwa to nie ma rozdzielonego kopyta. Z kolei Psalm 104:18 oraz Księga Przysłów 30:26 mówią o tym, że te zwierzęta żyły w górach. Ja bym więc optował za tłumaczeniem “góralek”, ale świstaki też żyją w górach przynajmniej niektóre gatunki. My jedank lepiej zajmijmy się sekretarzem Szafanem.

Pierwszy raz Szafan pojawia się przy okazji oczyszczania świątyni w Jerozolimie. Królem był wtedy Jozjasz. Został on królem gdy miał 8 lat. Doszło wtedy do spisku i zginął jego ojciec Amon. Król Amon sprowadził Jerozolimy kult Baala, ale panował krótko. Zginął już po dwóch latach na tronie. Na tronie zasiadł 8-letni Jozjasz. Gdy miał lat 18 rozpoczął usuwanie bałwochwalstwa, czyli usuwanie kultu Baala z Judy. Właśnie wtedy zaczęto oczyszczać świątynię. Wtedy też pojawia się sekretarz Szafan, który był chyba prawą ręką króla Jozjasza. Właśnie jego król wysłał z decyzją do arcykapłana, aby oczyszczono świątynię. Zdarzyło się wtedy coś ważnego.

W 2 Królewskiej 22:8 czytamy: “Wtedy arcykapłan Chilkiasz rzekł do sekretarza Szafana: Znalazłem w świątyni Pana księgę zakonu. I wręczył Chilkiasz księgę Szafanowi, który ją przeczytał”. Wygląda na to, że był to oryginał pięcioksięgu Mojżesza. Innymi słowy arcykapłan znalazł całą torę. Zauważmy, że Szafan od razu przeczytał tą księgę. Jeżeli to naprawdę było pierwsze pięć ksiąg Biblii to ile czasu mu to zajęło? Wydaje mi się, że parę godzin. Jednak dwa wersety dalej czytamy: “Kapłan Chilkiasz wręczył mi księgę. I Szafan odczytał ją przed królem”. To musiał być bardzo długi dzień dla Szafana - dwukrotnie przeczytać pięcioksiąg Mojżesza.

Księga prawa w wielu miejscach zapowiada zagładę gdyby Izraelici byli nieposłuszni. Jozjasz się więc wystraszył, że musi przyjść kara za całe to bałwochwalstwo. Wysłał więc Szafana do prorokini Chuldy, która potwierdziła, że wszystko to się spełni, ale nie za życia Jozjasza. Tutaj kończy się historia Szafana opisana w Biblii. Być może był już dość stary i niedługo później umarł. W 2 Królewskiej 22:12 czytamy, że oprócz Szafana do prorokini Chuldy został wysłany także syn Szafana Achikam. Było to w momencie gdy król miał 25 lat, tak więc Szafan musiał być od niego dużo starszy. Achikam był chyba najstarszym synem.

Achikam pojawia się ponownie w księdze Jeremiasza. Panuje teraz król Jojakim, syn Jozjasza. Zabił on innego proroka Uriasza, ale Jeremiasza ochraniał właśnie Achikam, syn Szafana, o czym mówi Jeremiasza rozdział 26. Imię Szafana jest oddane tutaj trochę inaczej jako Safan, ale to ta sama rodzina. Trochę dalej czytamy o tym, że ostatni król Izraela wysłał swoich przedstawicieli do króla Babilonu. Prorok Jeremiasz skorzystał z tego i wysłał list do Żydów, którzy już byli w Babilonie. Jednym z tych wysłanników króla Sedekiasza był Elasa syn Safana. O tym czytamy w Jeremiasza rozdziale 29.

O Gemariaszu czytamy w Jeremiasza rozdziale 36. Jeremiasz był wtedy w więzieniu i jego proroctwo odczytał ludowi Baruch. Usłyszał o tym Micheasz, syn Gemariasza, syna Safana. Micheasz zabrał Barucha do swojego ojca Gemariasza. Baruch jeszcze raz przeczytał proroctwa Jeremiasza. Wszyscy książęta, którzy słuchali, wśród nich był Gemariasz, syn Szafana, kazali się ukryć Baruchowi i Jeremiaszowi. Sami poszli do króla, który także wysłuchał proroctwa, ale zaraz potem je spalił. Warto tu może zaznaczyć, że był to wcześniejszy król Jojakim. Księga Jeremiasza nie jest ułożona chronologicznie. Podsumowując jednak. Synowie Szafana lub Safana pomagali Jeremiaszowi. Achikam osłaniał Jeremiasza, Elasa zaniósł list do wygnańców w Babilonie, a Gemariasz i jego syn kazali się ukryć Baruchowi i Jeremiaszowi. Czy więc o wszystkich synach Szafana Biblia wypowiada się pozytywnie?

W poprzednim odcinku poświęconemu Ezechielowi omawiałem co prorok zobaczył w Jerozolimie. Mówiłem wtedy o kobietach opłakujących bożka Tammuza. Ezechiel opisał też inne rzeczy. Niestety w jednej z nich brał udział syn Szafana. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na różnice pomiędzy tymi bałwochwalcami. Większość z nich jak te kobiety opłakujące Tammuza, czy inni oddający cześć słońcu robili to otwarcie. Jednak w Ezechiela 8:11 czytamy: “A siedemdziesięciu mężów spośród starszych domu izraelskiego z Jaazaniaszem, synem Szafana, stojącym wśród nich, stało przed nimi, a każdy miał w ręku kadzielnicę”. Przed czym stali ci starsi wraz z Jaazaniaszem i gdzie? Byli oni ukryci wewnątrz pomieszczenia, gdzie znajdowało się wiele różnych bóstw. Im właśnie palili kadzidło.

Tak więc Achikam, Elasa i Gemariasz wspierali proroków Biblijnych. Jaazaniasz najwyraźniej czcił obcych bogów, ale zauważmy, że robił to w ukryciu. Ostatni potomek Szafana, jego wnuk jest opisany w Biblii jako postać pozytywna, niestety żył w bardzo trudnych czasach. Tym ostatnim potomkiem Szafana, jest Gedaliasz. Przypomnijmy może, że Nabuchodonozor zdobył Jerozolimę i wziął do niewoli jej króla Jojachina, a królem ustanowił jego wuja Sedekiasza. Ten jednak się zbuntował. Nabuchodonozor wrócił. Dwa lata oblegał Jerozolimę, a potem ją zdobył, zniszczył, a Sedekiasza, ostatniego króla, oślepił. W Jerozolimie pozostało jednak trochę ludzi, w tym prorok Jeremiasz. Zarządcą tego wszystkiego Nabuchodonozor ustanowił właśnie Gedaliasza, syna Achikama, syna Szafana.

Przypomnijmy, że Jerozolima została zburzona, tak więc Gedaliasz zarządzał z miasta o nazwie Mispa albo Micpa. Jerozolima padła w piątym miesiącu, jak długo zarządzał Gedaliasz? W 2 Królów 25:25 czytamy: “W siódmym miesiącu przybył Ismael, syn Netaniasza, syn Eliszamy, z rodu królewskiego, wraz z dziesięcioma mężami i zabili Gedaliasza oraz Judejczyków i Chaldejczyków, którzy byli z nim w Mispie”. Gedaliasza ustanowił król Nabuchodonozor. Do niego przybyli wszyscy dowódcy wojskowi, którzy byli w polu. Przez dwa miesiące wydawało się, że Żydzi dalej będą mieszkać w Judzie. Niestety po tym zabójstwie Gedaliasza, zarządcy ustanowionego przez Nabuchodonozora wszyscy pozostali Izraelici się przestraszyli i nawet ci, którzy nie uczestniczyli w tym buncie uciekli do Egiptu. Można więc powiedzieć, że wtedy rozpoczął się okres wygnania. Biblia mówi o 70 latach. Niektórzy historycy jednak twierdzą, że było to tylko 50 lat.

Czy jednak Szafan i jego synowie naprawdę istnieli? Znaleziono pieczęcie, które zdają się pasować do Szafana i jego rodziny. Najbardziej oczywista jest pieczęć Gemariasza, syna Szafana. Znaleziono też inne pieczęcie z imionami synów Szafana, ale podano na nich tylko imię, bez imienia ojca, a za to z tytułem. Np. pieczęć Gedaliasza, którego na pięczęci określono jako “przełożonego nad domem” czyli świątynią.

Było dzisiaj sporo imion. Przede wszystkim Szafan, którego imię oznacza “Góralek” albo “Świstak”. Miał on swój udział w odnalezieniu tory i przekazaniu jej treści królowi Jozjaszowi. Wraz z Szafanem królowi służył także jego syn Achikam. Po jego śmierci jego trzej synowie, właśnie Achikam, Elasa i Gemariasz wspierali proroka Jeremiasza. Za to czwarty syn Jaazaniasz uprawiał w tajemnicy bałwochwalstwo. Biblia wspomina też dwóch wnuków Szafana. Micheasz, syn Gemariasza wraz z ojcem ukrył Jeremiasza i Barucha przed królem. Z kolei Gedaliasz, syna Achikama przez dwa miesiące zarządzał pozostałymi w Izraelu Żydami. Po jego śmierci wszyscy Żydzi uciekli z Izraela.

Grupa na facebooku:
https://www.facebook.com/groups/historia.biblijna

Wtedy arcykapłan Chilkiasz rzekł do sekretarza Szafana: Znalazłem w świątyni Pana księgę zakonu. I wręczył Chilkiasz księgę Szafanowi, który ją przeczytał (2 Królów 22:8)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/22/8

Po czym sekretarz Szafan doniósł królowi następującą rzecz: Kapłan Chilkiasz wręczył mi księgę. I Szafan odczytał ją przed królem (2 Królów 22:10)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/22/10

Lecz Jeremiasza osłaniał Achikam, syn Safana, tak że nie wydano go w ręce ludu, aby go zabił (Jeremiasza 26:24)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jeremiasza/26/24

List wysłał za pośrednictwem Elasy, syna Safana, i Gemariasza, syna Chilkiasza, których wyprawił Sedekiasz, król judzki, do Nebukadnesara, króla babilońskiego, do Babilonu. A miał on treść następującą (Jeremiasza 29:3)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jeremiasza/29/3

A gdy Micheasz, syn Gemariasza, syna Safana, usłyszał odczytane z księgi wszystkie słowa Pana (Jeremiasza 36:11)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Jeremiasza/36/11

A siedemdziesięciu mężów spośród starszych domu izraelskiego z Jaazaniaszem, synem Szafana, stojącym wśród nich, stało przed nimi, a każdy miał w ręku kadzielnicę. Woń dymu kadzidlanego unosiła się w górę (Ezechiela 8:11)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/Ksiega-Ezechiela/8/11

W siódmym miesiącu przybył Ismael, syn Netaniasza, syn Eliszamy, z rodu królewskiego, wraz z dziesięcioma mężami i zabili Gedaliasza oraz Judejczyków i Chaldejczyków, którzy byli z nim w Mispie (2 Królów 25:25)
http://biblia-online.pl/Biblia/Warszawska/2-Ksiega-Krolewska/25/25